Każdy grzech pociąga za sobą winę i zasłużoną karę, której domaga się sprawiedliwość. Kara Boża zawsze ma charakter wychowawczy – ma na celu pomóc człowiekowi uznać zło własnego grzechu, przestrzega przed ponownym jego popełnieniem oraz staje się możliwością do zadośćuczynienia Bogu i ludziom przez pokutę i uczynki wynagradzające.
Wina za grzech zostaje usunięta przez sakramentalną spowiedź i rozgrzeszenie. Dzięki temu człowiek dostępuje oczyszczenia i odzyskuje łaskę uświęcającą.
Spowiedź nie usuwa jednak kary, na jaką człowiek zasłużył przez swoje grzechy! Kara ta może mieć charakter doczesny (cierpienia i trudności ziemskiego życia) lub pośmiertny (czyściec jako stan zadośćuczynienia za grzechy, których człowiek nie odpokutował na ziemi).
Odpust zupełny jest wyjątkową łaską polegającą na darowaniu wszystkich kar doczesnych i czyśćcowych, na jakie człowiek zasłużył przez swoje grzechy. Jest to szczególny akt Bożego Miłosierdzia, jakiego doświadczył m.in. Dobry Łotr, któremu Jezus na krzyżu nie tylko odpuścił winy, ale również darował kary, zapewniając, że dostąpi chwały Nieba natychmiast po zakończeniu ziemskiego życia: Jeszcze dziś będziesz ze Mną w raju!
Na przestrzeni wieków Kościół upowszechnił praktykę zyskiwania odpustów, dzięki czemu możemy otrzymywać je każdego dnia, po spełnieniu koniecznych warunków.
Odpust zupełny można ofiarować za siebie samego lub za kogoś ze zmarłych (jeśli osoba zmarła nie zostanie wskazana wprost, uznaje się, że Bóg udziela tej łaski tym, których wybiera według swej mądrości).
Odpust zupełny można zyskać codziennie m.in. za następujące akty kultu:
– przynajmniej półgodzinna adoracja Najświętszego Sakramentu;
– przynajmniej półgodzinne czytanie Pisma Świętego;
– przynajmniej półgodzinne rozważanie męki Pańskiej;
– odmówienie w całości (i bez przerwy) przynajmniej jednej części Różańca (pięciu tajemnic) w kościele lub kaplicy, w rodzinie lub wspólnocie zakonnej;
– odmówienie Koronki do Bożego Miłosierdzia wobec Najświętszego Sakramentu. Jest to specjalny przywilej dany przez Stolicę Apostolską dla Polski: Odpustu zupełnego pod zwykłymi warunkami udziela się w granicach Polski wiernemu, który z duszą całkowicie wolną od przywiązania do jakiegokolwiek grzechu pobożnie odmówi Koronkę do Miłosierdzia Bożego w kościele lub kaplicy wobec Najświętszego Sakramentu Eucharystii, publicznie wystawionego lub też przechowywanego w tabernakulum. Jeżeli zaś ci wierni z powodu choroby (lub innej słusznej racji) nie będą mogli wyjść z domu, ale odmówią Koronkę do Miłosierdzia Bożego z ufnością i z pragnieniem miłosierdzia dla siebie oraz gotowością okazania go innym, to pod zwykłymi warunkami również zyskują odpust zupełny.
Warunki konieczne do spełnienia w celu uzyskania odpustu zupełnego:
1) Akt kultu związany z odpustem (np. modlitwa różańcowa)
2) Duchowe wyzbycie się wszelkiego przywiązania do grzechu (nawet powszedniego)
3) Stan łaski uświęcającej (po spowiedzi, bez grzechu ciężkiego)
4) Przyjęcie Komunii Świętej w danym dniu
5) Modlitwa w intencjach Ojca Świętego (w tych intencjach, w których modli się Ojciec Święty).
W dniach 1-8 listopada można zyskać odpust zupełny za odwiedzenie cmentarza, odmówienie na nim przynajmniej modlitwy Ojcze nasz i Wierzę w Boga oraz dowolnej modlitwy za zmarłych. Zawsze należy jednak pamiętać o konieczności spełnienia wskazanych powyżej warunków.